تاریخچه وهابیت (2)
با ظهور ابن تیمیّه و ارائه نظرات مخالف کتاب و سنت وی، تعداد زیادی از علمای اهل سنت چه در زمان حیات وی و چه پس از وفاتش به مخالفت با وی پرداخته و به تبیین عقائد انحرافی وی مبادرت ورزیدند، که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
1. نظر ذهبی درباره ابن تیمیّه
شمس الدین ذهبی(متوفای 748 ه.ق) از علمای معاصر ابن تیمیّه و استوانه های علمی اهل سنّت و از بزرگان مذهب شافعی است.
مشهور است که وی نصیحتی به ابن تیمیّه داشته است که به «النَّصیحة الذَّهبیة» معروف شده است و نسخه ی خطّی این نصیحت به خط قاضی القضاة برهان الدین بن جماعة در دارالکتب المصریّة موجود است.
در بخشی از این رساله خطاب به ابن تیمیّه آمده است:
«اى بى چاره! آنان كه از تو متابعت مى كنند در پرتگاه زندقه و كفر و نابودى قرار دارند... آیا نه اين است كه عمده پيروان تو عقب مانده، گوشه گير، سبك عقل، عوام، دروغ گو، كودن، بيگانه، فرومايه، مكّار، خشك، ظاهر الصلاح و فاقد فهم هستند؟ اگر سخن مرا قبول ندارى آنان را امتحان كن و با مقياس عدالت بسنج.» (1)
وي در ادامه مي نويسد:
اى مسلمان! مركب شهوتت را براى مدح خودت پيش بياور! تا چه اندازه نَفْس خود را تصديق مى كنى و نيكان را خوار مى شمارى!؟ تا چه اندازه نفس خود را بزرگ مى شمارى و عابدان را كوچك مى نگرى؟! تا كى با نَفْسَت دوستانه برخورد مى كنى و كار زاهدان را زشت مى شمارى؟! تا كى مى خواهى كلامت را به گونه اى ستايش كنى كه به خدا قسم به همان صورت احاديث صحيحين(صحیح بخاری و صحیح مسلم) را مدح نمى كنى؟! اى كاش احاديث صحيحين از دست تو سالم مى ماند، بلكه هر وقت خواستى، آنها را با بر چسب تضعيف و موهوم بودن يا با تأويل و انكار تغيير داده اى». (2)
ملاحظه کنید که چقدر ابن تیمیّه از مسیر حقیقت دور شده و چه مقدار در پافشاری در اشتباهاتش اصرار کرده است که شخصیتی چون ذهبی که سابقه دوستی با وی دارد، چنین نامه ای به وی می‌نویسد و اینگونه با ناامیدی از هدایتش، از وی انتقاد می کند.
2. نظر سُبْكى:
«ابن تیمیّه بعد از آنکه خود را به عنوان پیرو کتاب و سنّت معرفی کرده و اظهار می کند که دعوت کننده به حق و هدایت کننده ی به سوی بهشت است، در اصول عقائد مطالبی را بدعت گذاشته و از پایه های اسلام، ارکان و مبانی آن را نقض کرده و به این خاطر از پیروی حق خارج شده است، داخل در عنوان بدعت گذار گشته و با مخالفت با اجماع از دایره مسلمین خارج شده است. سخنى گفت كه لازمه آن جسمانى بودن خدا و مركّب بودن ذات اوست، تا آنجا كه ازلى بودن عالم را ملتزم شد و با اين سخنان حتّى از 73 فرقه نيز بيرون رفت.»(3)
3. نظر حصنی دمشقی
«ابن تیمیّه ای را که دریای علم توصیف می کنند، برخی از پیشوایان او را زندیق مطلق
می شمارند. علت گفتار این علما این است که تمام آثار علمی ابن تیمیّه را بررسی کرده و به اعتقاد صحیحی برنخورده اند؛ مگر این که وی در موارد متعدّد برخی از مسلمانان را تکفیر می کند و برخی دیگر را گمراه می داند.
کتاب های وی آمیخته به تشبیه حقّ به مخلوقات و تجسیم ذات باری تعالی و هم چنین جسارت به ساحت مقدس رسول اکرم و شیخین و عبدالله بن عباس است. وی عبدالله بن عباس را مُلحد و عبدالله عمر را مجرم، گمراه و بدعت گذار می داند»(4)
4. نظر قاضى دمشق
ابن حجر عسقلانى از علماء بزرگ اهل سنّت مى نويسد: «وقتی خبر به قاضی رسید «که برخی از افراد نزد ابن‌تیمیّه رفت و آمد می کنند»،گفت: اگر به خاطر کفری که از وی ثابت شده، کشته نشود، باید نسبت به وی سخت-گیری شود. آنگاه دستور داد وی را به زندان انفرادی منتقل کنند.
پس از آن قاضى شافعى دمشق دستور داد كه در دمشق اعلان كنند كه:
«من اعتقد عقيدة ابن تيميّة حلّ دمه وماله».
«هر كس معتقد به عقايد «ابن تيميّه» باشد، خون و مالش حلال است.»
و این اعلامیّه را توسط یکی از علمای بزرگ اهل‌سنّت به نام «شهاب محمود» در مسجد جامع دمشق قرائت کرد که به دنبال آن حنبلی ها و افراد دیگری که در معرض اتّهام بودند، جمع شدند و اعلام کردند که ما بر مذهب و عقیده ی امام شافعی هستیم.» (5)
این عبارات به طور روشن، نظر علمای اهل سنت را نسبت به ابن تیمیّه و انحرافات وی روشن می سازد.
______________________________________________________________________________
1. «يا خيبة! من اتّبعك فإنّه معرض للزندقة والإنحلال... فهل معظم أتباعك إلاّ قعيد مربوط، خفيف العقل، أو عاميّ، كذّاب، بليد الذهن، أو غريب واجم قويّ المكر، أو ناشف صالح عديم الفهم، فإن لم تصدّقنى ففتّشهم وزِنْهم بالعدل... .» أبي الحسن تقي الدين علي بن عبد الكافي السبكي الكبير، السيف الصقيل رد ابن زفيل ، 1 جلدی ، مكتبة زهران ، ( بی جا )،( بی تا ) ، ص 218، جماعة من العلماء، التوفيق الرباني في الرد على ابن تيمية الحراني ،( بی نا ) ، ( بی جا ) ، ( بی تا ) ، مطابق با نرم افزار مکتبة اهل البیت، ص206.
2. همان.
3. السيف الصقيل رد ابن زفيل، سبكي، ص190، التوفيق الرباني في الرد على ابن تيمية الحراني، جماعة من العلماء، ص30، أبي حامد بن مرزوق، التوسل بالنبي (6) وجهلة الوهابيون، 1 جلدی، مكتبة اشيق، استانبول، 1396 هـ.ق - 1976 م، ص218.
4. الحصني الدمشقي، دفع الشّبه عن الرسول، حصنی دمشقی، تحقیق: جماعة من العلماء، 1 جلدی، چاپ دوم، القاهرة، دار إحياء الكتاب العربي، 1418 هـ.ق، ص131.
5. شهاب الدين أبي الفضل أحمد بن علي بن محمد العسقلاني، الدرر الكامنة في أعيان المائة الثامنة، تحقيق: محمد عبد المعيد ضان، 6 جلدی، چاپ دوم، مجلس دائرة المعارف العثمانية - صيدر اباد، 1392هـ.ق، 1972م، ج1، ص 171.