يكي از ويژگي‌هاي قرآن كريم كه انسان را با زيبايي‌هاي ظاهري و معنوي كلام الهي آشنا مي‌سازد، «آيات متشابه» است. توجه نكردن به اين مسئله ممكن است مشكلاتي را در حفظ قرآن و تثبيت آن به وجود آورد. 

تعريف آيات متشابه:
منظور از آيات متشابه در قرآن، آياتي است كه داراي شباهت كامل يا نسبي با هم باشند. اين شباهت ممكن است در تمام آيه، عبارتي از آن و حتي بخش‌هاي كوچك‌تر باشد.
در مقابل متشابه، اصطلاح مختلف وجود دارد. بخش‌هايي از آيه كه با هم شباهت دارند متشابه ناميده مي‌شود و قسمت‌هاي غيرمتشابه را مختلف مي‌نامند.
به نمونه هايي از آيات داراي تشابه (و اختلاف) توجه كنيد:
ـ فباي آلاء ربكما تكذبان تشابه كامل
ـ و انزلنا عليكم المن و السلوي
و نزّلنا عليكم المن و السلوي اختلاف در كلمه
ـ و الله شديد العقاب
ان‌ الله شديد العقاب اختلاف در كلمه
ـ و ادخلوا الباب سجداً و قولوا حطه
و قولوا حطه و ادخلوا الباب سجداً اختلاف در جابجايي عبارت
اهميت آيات متشابه در حفظ و مرور قرآن:
وقتي حفظ قرآن را آغاز مي‌كنيم و در اين مسير پيش مي‌رويم، كم‌كم تعداد آيات داراي تشابه كامل يا تشابه و اختلاف (مواردي كه هم شباهت دارند و هم در بعضي بخش‌ها اختلاف دارند) زياد مي‌شود. اگر پايه حفظ خوب گذاشته نشود، با توجه به فراوانيِ اين آيات، خود به خود اشكالاتي پيش مي‌آيد و بخصوص در مرور محفوظات، اين اشكالات بيشتر خود را نشان مي‌دهد.
در چنين مواردي حافظ به راحتي از آيه‌اي در يك سوره به آيه مشابه در همان سوره يا سوره ديگر منتقل مي‌شود.
براي اين كه دچار چنين مشكلاتي نشويم، لازم است نكات زير را به دقت به كار ببنديم:
در هنگام حفظ آيات، نهايت دقت و تلاش خود را به كار بنديم. بخصوص در حفظ آيات متشابه لازم است اهتمام بيشتري بورزيم.
در همان زماني كه به حفظ آيات مشغول هستيم چنانچه احساس كرديم در حفظ آيه‌اي بخاطر تشابه با آيه ديگر مشكل داريم، آن آيه را مشخص كرده و پس از حفظ اوليه با تمركز بيشتر روي آن، سعي در تثبيت آن خواهيم داشت.
مصحفي را برداشته و براي مشخص نمودن آيات متشابه اختصاص مي‌دهيم. نحوه كار بدين شكل است كه آيات متشابهي را كه به دليلي در حفظ آنها دچار مشكل شده‌ايم يا پيش‌بيني مشكل در مرور آنها داريم يا تشابه آنها به آيات ديگر جالب به نظر مي‌رسد مشخص مي‌كنيم. در كنار مصحف و مقابل آيه مورد نظر، شماره آيه يا آيات مشابه آن در سوره يا سوره‌هاي ديگر را يادداشت مي‌كنيم.
بهتر است اين كار را در مصحفي كه معمولاً براي مرور محفوظات استفاده مي‌شود انجام دهيم.
يكي از راه‌هاي به ذهن سپردن دقيق آيات متشابه و محل دقيق آنها در قرآن كريم قرار دادن علايمي براي آنها است.
مثلاً آيات 68 تا 71 سوره بقره به بيان معرفي ويژگي‌هاي گاو بني‌اسرائيل مي‌پردازد. در اين آيات به ترتيب مسائل زير بيان مي‌شود:
ـ سن و سال گاو
ـ رنگ گاو
ـ كارآيي گاو
اين موارد براي كسي كه با معاني آيات به طور مختصر آشنا باشد، نشانه خوبي است.
يا مثلاً در آيات 60 به بعد سوره كهف، ماجراي برخورد حضرت موسي(علی نبینا و آله و علیه السلام) با حضرت خضر(علی نبینا و آله و علیه السلام) مطرح مي‌شود. در اين آيات، جمله‌اي كه خطاب حضرت خضر به موسي است در سه مرتبه به ترتيب زير بيان مي‌شود:
قال انك لن تستطيع معي صبراً كهف: 67
قال الم اقل انك لن تستطيع معي صبراً كهف: 72
قال الم اقل لك انك لن تستطيع معي صبراً كهف: 75
آيات كه پيش مي‌رود، در هر مرحله كلمه يا عبارتي افزوده و عبارت بعد مفصل‌تر مي‌شود.

پرسش:
1ـ آيات متشابه و مختلف چه آياتي هستند؟
2ـ در آيات 20 تا 27 سوره روم تشابه آيات را بررسي و مشخص كنيد.
3ـ تشابه آيات را در سوره واقعه بررسي و مشخص كنيد.

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید