الها! جبین بر آستان با عظمتت می سائیم و با تمام وجود تو رامی ستائیم که قرآن را قرین و مونس و راهنمای ما قرار دادی تا در تلاطم امواج زندگی غرق نشویم و ما را یاری فرمودی تا بیش از پیش با این کتاب آسمانی مأنوس گردیم.
- اکنون از محضر پر ارزش یکی دیگر از گوهرهای گرانقدر کتاب الله تقاضامندیم خود را برای رهپویان قرآن معرفی بفرمایند:
نام من ممتحنه و شصتمین سوره از قرآن مجید می باشم. دارای 13 آیه بوده و در شهر مدینة النّبی بر قلب مهربان و مقدس ختم الرسل محمد امین(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نازل گشته ام.
- از شما خواهشمندیم فضیلت تلاوت خود را بیان فرمائید:
سید السّاجدین، علی بن الحسین(علیه السّلام) می فرمایند: "هر که سوره ممتحنه را در نمازهای واجب و مستحب بخواند، خدا دل او را به نور ایمان امتحان نموده و دیده او را نورانی گرداند و خود و فرزندانش به دیوانگی و فقر مبتلا نشوند."[1]
- لطفا خلاصه ای از محتوای آیات کریمه خود را برای قرآن پژوهان بیان بفرمائید:
آیات من مؤمنان را از دوستی و مودّت با مشرکان و دشمنان خدا و رسول نهی کرده و به بیان حکم زنان مهاجر و چگونگی بیعت آنان در روز فتح مکه با پیامبر می پردازد و سپس شرایط صلح حدیبیه را بازگو نموده و بیان می کند اولین زنی که پیاده از مکه به مدینه هجرت نمود و با پیامبر بیعت کرد، فاطمه بنت اسد، مادر علی(علیه السّلام) بوده است.
- خداوند و سیزدهمین آیه شما می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ قَدْ يَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ كَمَا يَئِسَ الْكُفَّارُ مِنْ أَصْحَابِ الْقُبُورِ»؛ لطفا بفرمائید تأویل این آیه چیست؟
«ای اهل ایمان! هرگز قومی را که خداوند بر آنها غضب کرده است، دوست و یار خود نگیرید؛ چه آنان از عالم آخرت نومید شده اند چنانکه که کافران از اهل قبور ناامیدند.»
حضرت علی(علیه السّلام) در مورد این آیه اینگونه فرموده اند:
"عجب است از ایامی که بین ماه جمادی و رجب می باشد." فردی از حضرت پرسید: آن عجب چیست که شما از آن تعجب میکنید؟ فرمود:"کدام عجیبی عحیب تر می باشد از آن که مردگان با شمشیر گردن دشمنان خدا و رسول را بزنند!"[2]
چنانکه خدا می فرماید:«ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْنَاكُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْنَاكُمْ أَكْثَرَ نَفِيرًا»
این آیه تأویل آیه مزبور است. خداوند زمان ظهور حضرت حجّت روحی و ارواح العالمین له الفداء، مردمانی را برگرداند به دنیا و زنده گرداند تا آنها با دشمنان خدا و رسول و اهل بیت پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) جهاد و کارزار نمایند و آن قوم ستمکار را به دیار هلاکت رسانند و به جهنم فرستند.[3]
- از شما تقاضامندیم شأن نزول یکی از آیات نورانی خود را برای دوستداران قرآن بیان فرمائید:
به یاد می آورم هنگامی که پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) با مشرکان مکه پیمان صلح حدیبیه را امضا کردند، یکی از شرایط صلح نامه این بود که: هر کس از اهل مکه به مسلمانان بپیوندد، پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) او را باز فرستد؛ ولی اگر کسی از مسلمانان اسلام را رها کرده و به مکه برود، کفار او را باز نگردانند.
پس از مدتی، زنی به نام سبیعه دختر حارث اسلیمه اسلام آورد و به مسلمانان در مدینه پیوست. شوهر آن زن که فردی کافر بود به حضور رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) رفت و عرض کرد:"این زن از من گریخته و حضور شما آمده؛ مطابق صلح و قرارداد او را به من بازگردانید."
در این هنگام دهمین آیه من نازل گشت:«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَّهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُم مَّا أَنفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَن تَنكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ»
«اى کسانى که ايمان آورده‏ايد! هنگامى که زنان باايمان بعنوان هجرت نزد شما آيند، آنها را آزمايش کنيد -خداوند به ايمانشان آگاهتر است- هرگاه آنان را مؤمن يافتيد، آنها را بسوى کفّار بازنگردانيد؛ نه آنها براى کفّار حلالند و نه کفّار براى آنها حلال؛ و آنچه را همسران آنها (براى ازدواج با اين زنان) پرداخته‏اند به آنان بپردازيد؛ و گناهى بر شما نيست که با آنها ازدواج کنيد هرگاه مَهرشان را به آنان بدهيد و هرگز زنان کافر را در همسرى خود نگه نداريد (و اگر کسى از زنان شما کافر شد و به بلاد کفر فرار کرد،) حق داريد مَهرى را که پرداخته‏ايد مطالبه کنيد همان‏گونه که آنها حق دارند مهر زنانشان را که از آنان جدا شده‏اند) از شما مطالبه کنند؛ اين حکم خداوند است که در ميان شما حکم مى‏کند، و خداوند دانا و حکيم است.»
چون این آیه نازل شد، سبیعه سوگند یاد کرد که چیزی مرا به هجرت وادرا نکرده جز رغبت در اسلام و دین خدا. پس پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) به حکم آیه، مهریه او رابه شوهرش داد و آن زن را به شوهرش بر نگردانید ولی هر کس از مردها به مدینه می آمد، مطابق قرارداد او را به سوی قریش باز میگردانید.[4]
- در پایان کمال قدردانی و تشکر را از محضر محترم و گرانقدر شما داریم و چشم به راه دعای خیر شما هستیم:
«رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا وَاغْفِرْ لَنَا رَبَّنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ»[5]
«پروردگارا! ما را سبب آزمایش کافران مگردان و ما را بیامرز؛ پروردگارا! تنها تو هستی درستکار و مقتدر.»

پی نوشت ها
1-بحار الانوار، ج92، ص310،باب 81.
2-تأویل الآیات الظاهرة، ج2، ص684.
3-تفسیر جامع، ج7، ص 153 و ص153.
4-تفسیر جامع، ج7، ص 149و ص150؛ تفسیر قمی، ج2، ص363.
5-قرآن کریم، سوره ممتحنه، آیه 5