شايد شما هم با شنيدن اين سؤال اين شعر را به خاطر آوردهايد:
ناكرده گناه در جهان كيست؟ بگو آنكس كه گنه نكرد چون زيست؟ بگو
آري از ميان ما انسانهاي معمولي و غيرمعصوم كمتر كسي است كه ادعا كند گنهكار نيست، در واقع هر كدام از ما به نوعي مبتلا به بيماري گناه ميباشيم. در حالي كه مولايمان اميرالمؤمنين علي عليهالسلام فرمودهاند: « هيچ دردي برا ي دلها بدتر از گناه نيست »
به برخي از اين بيماريها از كلام گهربار مولا توجه نماييد:
- حسد بيماري پر رنجي است كه جز به نابودي حسود يا مرگ حسود برطرف نگردد. 1
- كينه دردي مهلك و مانند بيماري وباست. 2
- تكبر دردي است كه انسان را به گناهان ميكشاند. 3
پيش از هر چيز توجه به اين نكته لازم است كه در ابتلا به بيماري گناه خود ما مقصّريم.
و پيشگيري و درمان آن نيز به اراده و اختيار خودمان بستگي دارد و به همين دليل است كه فرد گنهكار هم كيفر دنيوي و هم كيفر اخروي دارد . امام صادق عليهالسلام در اينباره فرمودهاند: « نفس خويشتن را دشمني قرار ده كه با او مبارزه و جهاد كني و امانتي كه آن را بازگرداني، زيرا تو را طبيب نفس خودت كردهاند و نشانهي بهبودي را به تو ياد دادهاند و درد را برايت گفتهاند و به درمان راهنماييات نمودهاند....» 4
اما متأسفانه انسان با وجود اين كه خداوند قدرت تشخيص خوب از بد، راه خير از راه شر و هدايت از ضلالت را به او داده است با اختيار، خود را آلوده به بيماري گناه مينمايد.
ميزان آلوده شدن هر فردي به گناه به ميزان تقوي او بستگي دارد، در واقع تقوي يكي از عوامل مهم در پيشگيري از اين بيماري است. تقوي داشتن يعني اين كه اوامر الهي را شناخته و اطاعت كنيم و همچنين محرمات و حرامهاي الهي را نيز بشناسيم و از آنها دوري نماييم. تقوي سپري بازدارنده از اصابت تيرهاي آلودگي گناه به ما ميباشد و يكي از راههاي تقويت آن آگاهي نسبت به آثار و عواقب شوم وخطرناك گناه است.
پس جستجو براي يافتن پاسخ اين سؤال كليدي كه از آثار و عواقب خطرناك گناه چه ميدانيد؟ ، ميتواند ما را در شناخت هر چه بيشتر گناهان و پيشگيري از مبتلا شدن به بيماري گناه ياري ياري دهد و البته ميدانيد كه پيشگيري بالاتر از درمان است.
اين چند نكته را نيز در ارتباط با اين موضوع همواره به ياد داشته باشيد كه :
- برخي ا زگناهان مانند بعضي از بيماريهاي جسمي هستند (مثل ديابت) كه زمينهساز انواع ديگر ي ازبيماريها ميشوند و اثرات و عوارض فراواني بر روي ديگر اعضاء و جوارح بدن مي گذارند، مانند بيماري حسادت كه زمينهساز گناهان ديگري از قبيل: تهمت، كارشكني، دروغ و.... ميشود. در روايتي از اميرالمؤمنين علي عليهاسللام داريم كه حسادت ايمان را ميبلعد همانگونه كه آتش هيزم را مي بلعد.5
و يا در روايت ديگري بخل را چون افساري ميدانند كه همهي بديها را به سوي خود ميكشاند. 6
پس مبادا نادانسته ساليان سال به بيماري پنهان، مرموز و خطرناكي از گناهان مبتلا شده باشيم و با بيتوجهي و بياهميتي به آثار و علائم آن از زيانكاران گرديم .
- گناهكار بايد بداند كه هيچ عملي بدون كيفر نخواهد ماند و گذشته از كيفرهاي آخرتي، در دنيا نيز از شكنجه و كيفر وجداني آسوده نيست.
- فراموش نكنيد كه در اين جهان ارتباطهايي ميان امور مادي و معنوي وجود دارد كه كم و بيش علم بشر به پارهاي از آنها دست يافته و بسياري از انها را هنوز نشناخته است. بنابراين تعجب نكنيد كه دروغ گفتن باعث كوتاهي عمر ميشود و يا راستگويي عمر را طولاني مي كند ,...
- بايد توجه داشت كه گناهان تأثير به سزايي در سرنوشت ما دارند. كردار ما(نيك يا بد) داراي پيآمد و نتيجه در دنيا و آخرت است، با اين تفاوت كه مكافات عمل در دنيا نسبت به آخرت بسيار كمرنگتر مي باشد.
در قرآن آيات فراواني پيرامون آثار و كيفر گناه آمده است ؛ به اين دو نمونه توجه كنيد:
- فأهلكناهم بذنوبهم 7 پس آنها را به خاطر گناهانشان نابود ساختيم
و من يعص الله و رسوله فإنّ له نار جهنم خالدين فيها أبدا 8 و هر كس نافرماني خدا و رسولش را كند آتش دوزخ از آن اوست و جاودانه در آن ميماند.
و آيات ديگري كه در برخي ا زآنها گناه را موجب حبط و نابود شدن اعمال نيك ميداند.
اكنون به طور مختصر به يكي از عوامل پيشگيري كننده از ابتلا به گناهان يعني آگاهي از آثار و عواقب ناشي از گناهان در برخي از روايات ميپردازيم:
- قساوت قلب: اثري كه حضرت علي عليهالسلام دربارهي آن چنين فرمودهاند: « اشك چشم ها خشك نشود مگر به خاطر قساوت و سختي دلها و دلها سخت نگردد مگر به خاطر گناهان بسيار. » 9
- سلب نعمت: امام صادق عليهالسلام ميفرمايد: قضاي حتمي خداوند اين است كه اگر به بندهاش نعمتي را عطا كند، قبل از آن كه بنده گناهي مرتكب گردد كه بدان مستوجب سلب نعمت شود، آن را از او نميگيرد. 10
- عدم استجابت دعا: المعصيةُ تمنعُ الأجابة، گناه از اجابت دعاها جلوگيري ميكند. 11
- كوتاهي عمر: امام سجاد عليهالسلام در حديثي فرمودهاند: « گناهاني كه در نابودي افراد شتاب ميكنند عبارتند از: قطع رحم، قسم دروغ، سخنان دروغ، زنا ، سد راه مسلمان كردن و ادعاي امامت و رهبري به ناحق »12 همچنين در روايت ديگري از امام صادق عليهالسلام نقل شده است كه « پناه ميبريم به خدا از گناهاني كه در نابودي شتاب ميكنند و مرگ ها را نزديك ميسازند و خانهها را بيخانمان ميكنند، گناهاني چون: قطع رحم،آزردن پدر و مادر و دست كشيدن از احسان و نيكي. »13
- الحاد و انكار: به اين گفته رسول خدا صلياللهعليهوآلهوسلم دربارهي اين اثر گناه دقت كنيد:
« همانا گناهان ، گمراهي را بر گنهكار مسلط مينمايد تا آنجا كه او را به ردّ ولايت و امامت وصي رسول خدا و انكار نبوت پيامبر و به همين ترتيب انكار يكتايي خدا و الحاد و كفر د ردين خدا آلوده ميگرداند » 14
براي روشن شدن بيشتر اين مطلب به بررسي برخي گناهاني ميپردازيم كه انسان را به كفر و الحاد ميكشاند. يكي از اين گناهان :
پيروي از هواي نفس است . انساني كه اسير شهوات و خواهشهاي دل است ناچار ميشود كه قوانين الهي را زير پا بگذارد تا به خواستهي دل برسد . حضرت علي عليهالسلام د رخطبهاي چنين فرمودند: « آنچه مردم را به هلاكت و نابودي ميكشاند دو خصلت است كه مردمان پيش از شما نيز آن دو خصلت هلاك كرد وكساني را هم كه پس از شما بيايند همان دو خصلت نابود و هلاكشان ميسازد: آرزويي كه آخرت را فراموش سازد و هوي و هوسي كه از راه حق بازدارد. 15
از گناهان ديگر ميتوان به خودپسندي و تكبر اشاره كرد ، چرا كه انسان متكبر حاضر نيست در برابر بشري مانند خود - اگر چه پيامبر الهي و نمونهي كامل فضايل انساني و فرد فرستادهي حقتعالي باشد- سر تعظيم فرود آورد و سرانجام اين خوي زشت و ناپسند موجب كفر و عدم پذيرش برنامههاي انبياء و دستورات ديني ميگردد.
حسد گناه ديگري است كه آفت دين ميباشد. به طوري كه يكي از دلايل عدوت دشمنان رسول خدا صلي اللهعليهوآلهوسلم رشك بردن آنان به مقام و شخصيت الهي آن حضرت بود. امام صادق عليهالسلام در بيان داستان ورود شيطان به كشتي حضرت نوح عليهالسلام ميفرمايند: شيطان دو نصيحت به نوح كرد و گفت: مبادا حرص بورزي كه همانا پدر ومادرت را از بهشت بيرون كرد و مبادا به كسي حسد ببري كه همانا مرا از بهشت به در آورد. 16
همانطور كه گفته شد يكي از عواقب اينگونه گناهان بيديني است و به جرأت ميتوان گفت كه بيديني از خطرناكترين آثار گناه است زيرا ريشهي سعادت را ميسوزاند و آخرت خوب داشتن و رستگاري را از انسان سلب ميكند.
- پردهدري و رسوايي: امام سجاد عليهالسلام درباره ي اين اثر گناهان فرمودهاند: از گناهاني كه پردهها را ميدرد عبارتند از: شراب، قماربازي، ردّ و بدل كردن سخنان لغو و شوخي براي خندانيدن مردم، ذكر عيوب مردم و همنشيني با مردم بدنام. آنچه مسلم است اين است كه بيشترين اثر مستقيمي كه اين گناهان دارند همان ايجاد عداوت و دشمني است كه سبب ميشود مردم، شرم و حيا را كنا رگذاشته و درصدد انتقام و دشمني برآيند و زبانشان براي بدگويي نسبت به گناهكارباز شود.
از ديگر اثرات و عواقب گناه ميتوان به قطع روزي، محروميت از نماز شب، قطع باران، خشم و لعت الهي،بلاهاي بيسابقه، پشيماني و سلب آرامشخاطر ، زلزله ،غم و اندوه، فقر عمومي، بيماري، دگرگوني نعمتها و نابودي ملتها، ايجاد يأس و نااميدي و ..... اشاره كرد.
پس به طور كلي گناه وبيبند وباري موجب بيعلاقگي انسان نسبت به دستورات مذهبي و ديني است.
يكي از دلايل ديگري كه منشأ بسياري از گناهان ميباشد حب به دنياست.
اين سخن حضرت محمد صلياللهعليهوآلهوسلم در اينباره را هيچ گاه فراموش نكنيد كه
« حبُّ الدنيا رأسُ كلِّ خَطيئَةٍ و مِفتاحُ كُلِّ سيئةِ » 17 « علاقه ومحبت به دنيا سرآغاز هر خطا و كليد هر گناهي است. »
البته لازم به تذكر است كه منظور از دنيا را دوست نداشتن و بياعتنايي به آن اين نيست كه دست از دنيا برداريم و گوشهگيري و رهبانيت پيشه سازيم بلكه بايد با دنيا پرستي و حبّ هاي آن مبارزه كرد و از گناه و آلودگي دوري نمود. يك دانشمند انگليسي به نام لرد آويبوري ميگويد: ديم به ما نميگويد كه به دنيا بياعتنا باشيم بلكه ميگويد د رزندگي متين و شرافتمندانه و عفيف باشيم، عنان خود را به دست هوس ندهيم و جان خود را به آتش حرص و آز نسوزانيم و با برق ستمگري خرمن اميد ديگران را خاكستر نكنيم . دين ميخواهدبراي خودپرستي ما كه چون ديوي مهيب تنورهكشان دائماً در فضا اوج ميگيرد و حدّي معين كند كه بالاتر از آن نرود و موجوديت ديگران را بازيچه قرار ندهد. دين به ما ميگويد: زندگي را با فضيلت بگذرانيم و تقوي را راهنماي خود سازيم . براي ايم كه روحمان آرام ووجدانمان آشوده باشد و از سرچشمهي سعادت سيراب شويم. 18
در پايان به آن اميد هستيم كه براي لحظات عمرمان ارزش بيشتري قائل شويم و نگذاريم به رنگ گناه آلوده شوند و با شناخت هر چه بيشتر آثار و عواقب گناه خود را از ابتلا به اين بيماري مهلك در امان نگاه داريم.
پی نوشت ها
1-غرر الحكم ص79 2- همان ص56 3- همان ص59
4- تحفالعقول ص 304 5- بحارالانوار /73/255 6- همان /ص307
7- انعام/6 8- جن/ 23 9- اصول كافي/2/271
10- همان /ص273 11- غررالحكم ص32 12- معاني الاخبار ص271
13- اصول كافي /1/184 14- بحارالانوار/73/360 15- همان/ص167
16- بحارالانوار/11/323 17- ارشادالقلوب ديلمي ص29 18- در جستجوي خوشبختي ص214