يكي از مهمترين مسائل در استفاده از قرآن كريم، توجه به قرائت آن است. قرآن كريم از آن رو «قرآن» ناميده شده كه «خواندني» است. خواندني بودن قرآن به اين معناست كه در بهره بردن از قرآن، «قرائت» مهمترين راه است. خداي متعال فرموده است:
فاقرؤوا ما تيسر من القرآن.
[اينك] هر چه از قرآن ميسّر می شود بخوانيد.
و از ششمين پيشواي معصوم حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) روايت شده است:
قرآن دستور الهي به بندگانش است؛ پس براي انسان مسلمان شايسته است كه در دستور خدا بنگرد و هر روز پنجاه آيه از آن را بخواند.
در سخنان فراوان ديگري كه از پيامبر گرامي اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان پاكيزهاش(علیه السلام) نقل شده به جايگاه ويژه قرائت قرآن اشاره شده است.
حفظ قرآن
يكي از مسائل مورد توجه در روايات مختلف و سيره معصومان(علیه السلام) «حفظ قرآن» است.
قطعاً همه انسانها از نظر حافظه و استعداد يكسان نيستند و حفظ و مرور آيات الهي به شكل متداول آن در عمده محافل و مراكز تخصصي حفظ قرآن به دلايل گوناگوني نظير نداشتن وقت كافي، نبود فضاي مناسب براي حفظ، نوع فعاليت روزانه و ... امكانپذير نيست.
پس بهترين راه براي حفظ آيات قرآن، «مداومت بر قرائت» است.
مطابق مكتب اهل بيت(علیه السلام) حافظ قرآن كسي است كه نه ظاهر قرآن بلكه عمق مفاهيم آن با گوشت و خونش آميخته باشد. لذا در اين مكتب، قرائت و حفظ قرآن در نهايت تفاوتي ندارند هر چند در ظاهر با هم يكي نيستند.
امام صادق(علیه السلام) ميفرمايند:
الحافظ للقرآن العامل به، مع السفرة الكرام البررة.
حافظ قرآن كه به آن عمل كند، همراه با فرشتگان بزرگوار و نيكوكار الهي خواهد بود.
به همين سبب است كه در بارة فضيلت و جايگاه حافظان و قاريان قرآن ـ و اهل قرآن به طور عام ـ روايات متعددي از اهل بيت(علیه السلام) وارد شده است؛ از جمله:
حضرت رسول اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) ميفرمايند:
هر كس كه خدا به او قرآن را داده باشد و وي بپندارد به كسي بهتر از آنچه به او دادهاند، داده شده قطعاً امر بزرگي را كوچك شمرده و امر كوچكي را بزرگ دانسته است.
مجموع روايات نشان ميدهند كه حافظ و قاري قرآن در جايگاه خطيري قرار دارد كه توجه و عمل به آنچه ميخواند، او را به مقام رفيعي ميرساند و ميتواند از همگان ـ غير از پيامبران و رسولان الهي(علیه السلام) ـ بالاتر قرار گيرد و اگر به اين جايگاه و مفاهيم قرآني بيتوجهي كند، به جايي سقوط ميكند كه از هر موجودي پستتر ميشود.
شايسته است هر كه عنوان قاري و بخصوص حافظ قرآن را بر خود مينهد يا ديگران، او را به اين نام ميشناسند، به اين فرمايشات توجه كند.
كاربرد حفظ قرآن در زندگي
اولين و مهمترين نتيجه حفظ قرآن « انس با قرآن» است. حفظ بخشي از قرآن، موجب ميشود حافظ با آن بخش از قرآن مأنوس باشد؛ آن را مكرر بخواند و اگر سوره كامل باشد از آن در نمازش استفاده كند؛ حافظهاش به وسيله حفظ آن تقويت شود؛ و بالأخره از گناهان دور شود زيرا حضور خداي متعال را در تمام لحظات احساس ميكند.
پس سخناني مثل اين كه كارهاي فراواني وجود دارد كه ثواب دارند و حفظ قرآن يكي از آنهاست؛ حفظ قرآن براي دوران قديم مناسب بوده كه امكان تكثير قرآن كم بوده و امروزه راههاي متعددي براي اين كار وجود دارد و نيازي به حفظ قرآن نيست، براي رد كردن اهميت حفظ قرآن پذيرفته نيست.
اميد است با دقت در سفارشات و عمل به شيوههاي صحيح حفظ قرآن، بتوانيم جان خود را هر چه بيشتر با كلام نوراني حق تعالي آشنا و مأنوس سازيم و از بركات و نتايج اين عمل ارزشمند خود را بهرهمندتر سازيم؛ انشاء الله.
پرسش:
1ـ بنا بر آنچه از حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) روايت شده، حافظان قرآن با چه گروهي همرتبهاند؟
2ـ دو مورد از كاربردهاي حفظ قرآن در زندگي را برشماريد.
3ـ رابطه صحيح بين حفظ و قرائت قرآن چيست؟